หัวใจนักรบ ชุมชนชายในจินตนาการ

รัฐสยามภายใต้การปกครองของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ตลอดรัชสมัยของพระองค์กล่าวได้ว่าเป็นยุครุ่งเรืองของงานละครและการแสดงอย่างชนิดที่ตรงกันข้ามกับเสถียรภาพทางการเมืองและระบบเศรษฐกิจโดยสิ้นเชิง ด้วยเหตุที่ผู้นำรัฐในขณะนั้นมุ่งความสนใจไปในในเรื่องวรรณกรรม การละครร้องรำ การแสดง เป็นพิเศษ พระองค์ทรงทุ่มเทให้กับการละครอย่างมาก ทั้งทรงพระราชนิพนธ์ กำกับ จัดการแสดง แต่งหน้ารวมไปถึงร่วมแสดงละครต่อหน้าธารกำนัล ในบรรดาบทละครจำนวนมาก ที่ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นนั้น มีบทละครเรื่องหนึ่งซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีคือ หัวใจนักรบ

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์บทละครพูดเรื่อง หัวใจนักรบ ขึ้นในปี พ.ศ. 2456 หลังเสด็จขึ้นครองราชย์ได้ 3 ปี เพื่อตอบสนองและสนับสนุนกิจกรรมสำหรับปลุกใจคนไทย คือ กองเสือป่า ซึ่งตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2454

หัวใจนักรบ เป็นบทละครที่ได้รับการกล่าวขวัญว่าเน้นความปลุกใจมากที่สุด ได้รับความนิยมอย่างมากทั้งจากผู้อ่านและผู้ชม ทำให้ได้รับเลือกมาจัดแสดงบ่อยครั้งกว่าละครเรื่องอื่นๆ ในหลายวาระ เช่น ปี พ.ศ. 2456 มีการจัดแสดงถึง 3 ครั้ง ในงานพระราชพิธีราชคฤหมงคล พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน, งานเลี้ยงพระราชทานสมุหเทศาภิบาลที่มาประชุม, และงานเฉลิมพระชนมพรรษาสมเด็จพระพันปีหลวง ที่สวนศิวาลัย ต่อมาในปี พ.ศ. 2457 จัดแสดงที่พระราชวังสนามจันทร์ นครปฐม, ปีพ.ศ. 2458 แสดงที่จังหวัดสงขลาเมื่อเสด็จพระราชดำเนินประพาสปักษ์ใต้ และในปีพ.ศ. 2463 จัดแสดงที่พระราชวังสนามจันทร์ นครปฐมอีกครั้ง ก่อนจะมาจัดแสดงที่สวนมิสกวัน โดยกรมเสนาธิการเสือป่า เป็นเวลา 7 วัน เป็นต้น

เมื่อสิ้นรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังมีผู้นำละครเรื่องนี้นำมาจัดแสดงอีกหลายครั้ง เช่น คณะนักเรียนเก่าโรงเรียนมหาดเล็กหลวง ข้าราชบริพารในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว อย่างไรก็ตาม จะเห็นว่า หัวใจนักรบ เป็นที่นิยมอย่างมากเฉพาะในกลุ่มข้าราชบริพาร ข้าราชการและผู้แวดล้อมใกล้ชิดพระองค์เท่านั้น ไม่ได้กระจายความนิยมไปยังกลุ่มอื่นๆ และหลายครั้งที่มีการจัดแสดงละครขึ้นเนื่องเพราะพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงรับเป็นผู้จัดและร่วมแสดงด้วย เช่นในปีพ.ศ. 2456 พระองค์รับบทนายหมวดโท หลวงมณีราษฎร์บำรุง พระเอกของเรื่อง

และในปี พ.ศ. 2457 หัวใจนักรบ ได้รับคัดเลือกเป็นยอดของบทละครพูด โดยวรรณคดีสโมสร ซึ่งเป็นหน่วยงานของรัฐที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจัดตั้งขึ้น