อภิธานศัพท์แยกเรื่อง

ไอดาคู่หู | companions, ท่งกุลาลุกไหม้, อ่านออนไลน์

หมายเหตุผู้อภิธาน: คำลาวอีสานที่ได้นำมาอธิบายในที่นี้ คัดเลือกและจัดเรียงโดย ภาวดี ประเสริฐสังข์ ผู้กรองแล้วกลั่นสำนวนแปล ท่งกุลาลุกไหม้ 

 เพิ่นปันดินดอนให้เฮาแล้ว

ขี้ตาเว็นดวงอาทิตย์
โสเหล้พูดคุยสัพเพเหระ
แปนเอิดเติดว่างเปล่าไม่มีอะไรเลย
โพ้โว้โผล่ พรรณนาถึงอาการโผล่ออกมาให้เห็น
บักจกก่นจอบขุดดิน
อีแฮ้งบินเซิ่นนกแร้งบินร่อน
เกือให้อาหาร ใช้ในจำพวกสัตว์

 โนนแม่ฮัก

ขิวขี้หน้าเหม็นขี้หน้า
หญังกะซ่างอะไรก็แล้วแต่
ตามกะเญิมตามยถากรรม, ตามแต่จะเป็นไป
ดินทรายไหง่ดินทรายที่ถูกพัดปลิว
ปี้นเปี่ยนพลิกผัน
กองจุ้มกุ้มสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่กองรวมกัน
ข่วงเฮือนลานบ้าน
เหมิดทีปเหมิดแดนทั่วสารทิศ
ตำอิดเมื่อก่อน, แต่ก่อน
อีเกิ้งดวงบักใหญ่พระจันทร์ดวงใหญ่
ขาดจ่องป่องแจ่งแป่งรอยขาดที่เป็นรูหลายรู
ขดงอล้องง้องนอนตัวขดตัวงอ

จั่งว่าเฮาทุกข์ญากหลาย

หลูหลั่งถั่งโถม                      ทะลักอย่างถาโถม
ค่อนสิแจ้งใกล้จะถึงตอนเช้าตรู่
สะเดิดคีงตกใจรู้ตัวขึ้นมา
เพม้างพัง
ฟ้าวฟั่งรีบเร่ง
เสยเตยเวยทำตัวเฉย เหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น

บักนั่น

หมากโค็ยงูหญ้าเจ้าชู้
เกือบสะหวอยเกือบจะเป็นลม
ฟ้าแจ้งจ่างป่างฟ้าสว่าง
กะง่อนท้ายทอยของศีรษะ
บู๋บืนป่องทางใหม่แหวกพงเปิดทางใหม่
มิดซี่ลี่เงียบสนิท
คองท่ารอคอย
ลำเซแตกเป็นสายพันกันล้าวอ้าวแม่น้ำแตกเป็นสายเชื่อมโยงยุ่งเหยิง
มันเหมบมันเต็งมันกดมันทับ, มันกดขี่ข่มเหง
ปี้นพลิก
ลำเซแม่น้ำ
ขี้ตมโคลนตม
โส้งกางเกง
บืนเอิกดิ้นรน, เสือกไสอก
กืนลึดกลืนลงคอ
จ่อยโกกโวกผอมแห้ง
สะแตกสวาปาม, กินเยอะ, กินเร็ว
เป็นฮูโซ่โว่เป็นรูเห็นได้ชัด

ญามค่อนสิแจ้ง

เปียกจื้นเปียกชื้น
หมอกลอยโตม้วนผืนขึ้นเมี้ยนเป็นโวหารภาพพจน์ เปรียบหมอกเป็นผู้ม้วนผ้าห่มคือสายหมอกขึ้นเก็บให้เป็นที่
อีหัวเถิกหญิงที่มีหน้าผากกว้าง ในที่นี้ใช้เรียกแม่วัว
เอาปีกข้างวักขี้ตมร่อนปีกวักเอาโคลนตมกระเด็นขึ้นมา
สายบือสะดือ
ซานคอกงัวชานที่ยืนออกมาเชื่อมกับคอกวัว
ฮู้เมื่อคีงรู้สึกตัว
หีนะชั่วร้าย, อื้อฉาว
ญัดกำปั้นคือซี่กงใส่ปากมันยัดกำปั้นที่เป็นเหมือนซี่กรงเหล็กใส่ปากมัน
สังขารข้อยมอดเมี้ยนแล้วร่างกายข้าหมดสิ้นแล้ว

ตาลปา

โฮมแฮงรวมแรงกำลัง
ดั้นด้นซาวญกซาวไญบุกป่าฝ่าดง
จั๊กท่อใดไม่รู้เท่าไหร่
คือขี้ยางญ้อยมาเป็นหญดแข้นเหมือนยางไม้หยาดออกมาเป็นหยดข้น
ไต้ไฟจุดไฟ
ฮอยแผใหญ่เจิ่งเวิ่งรอยแผลที่มีลักษณะใหญ่มาก
ขี้ไหง่ขาวคือขี้เหญื้อเข้าโคตรฝุ่นสีขาวเหมือนละอองเรณูข้าวโพด
แปนเปล่าว่างเปล่า
พาคีงหลวมหล้วยกับข้อดูกหลวมหลุดพาเนื้อตัวอ่อนปวกเปียกกับข้อกระดูกหลวมหลุด
กิ่นแหงด, กิ่นแหญดกลิ่นไม่พึงประสงค์ ดังเช่นซากสัตว์เน่า

มาการิโย

ฮางน้ำรางน้ำ 
ขี้คันคากคางคก
เว้าสำมะปี๋พูดไปเรื่อย
เว้าขี้พื้นพูดนินทา
เพื่อข้อยสิได้บ่ต้องเฮฮนอีกเพื่อตัวเราเองจะไม่ต้องกระวนกระวายอีก
สู่เว็นสู่บ่ายของสู่มื้อทุกเช้าทุกบ่ายของทุกวัน
อัดแจผักตูล็อคประตู
นอนซื่อคิ้งนิ้งนอนนิ่งเป็นตาย
แปแลบแซบแบนแต๊ดแต๋
เฮากะสิเปิดอาดหลาดกันเหมิดเราก็จะวิ่งเตลิดเปิดเปิงกันหมด
หมากตะขบผลไม้ภาคอีสานชนิดหนึ่ง ลูกกลมเล็ก
สีแดง  มีลักษณะคล้ายผลเชอรี่
เกือหมูอีตุ้ยให้อาหารหมูที่มีลักษณะตัวอ้วน
เว้ามะลามจามจ่ายพูดไม่รู้จักจบสิ้น, พล่ามไปเรื่อยเปื่อย

ท่งกุลาลุกไหม้

กะดอนขึ้นสองตาฝั่งกระเด็นขึ้นสองฝั่ง
หน่อยบ่นานไม่ช้า
ดีดด่องขึ้นสองฟากตาฝั่งกระเด็นกระดอนขึ้นสองฝั่ง
ยืนเที่ยงเท้อเล้อยืนตัวตรงแหน็ว
พวมนอนเว็นกำลังนอนกลางวัน
อ่วยโตพลิกตัว
ขี้ไก่เดียมจั๊กจี้
ล้มหัวขวิดล้มหัวคะมำ
สะมักสำลัก
ลี้ซ้นหลบซ่อน
โฮงนาโรงนา
สะออนตามองแล้วรู้สึกประทับใจ
สิ่งตาแนมเหลือบตาดู
แล่นลี้วิ่งซ่อน
ตกคะมะตกใจแบบไม่รู้ตัว
เสาแข้งฮั้วเสารั้วบ้าน
โส้งกางเกง

บอกซุมมันสาว่าอย่าฆ่าข้อย!

อีหลีออหลอจริงๆ ใช้ขยายเพิ่มน้ำหนักความ อีหลีอีหลอ ก็ว่า
เซือบหลับเคลิ้มหลับ
ลึ้งคุ้นเคย, สนิทสนม
ค่อนสิแจ้งใกล้จะเช้า
แนมเบิ่งมองดู
คันแทไฮ่แนวดินที่พูนขึ้นสำหรับกั้นน้ำในไร่นา
งวกมาเบิ่งหันมาดู
ลาวกิ้งเกือกลีเลือเขาล้มลงนอนเกลือกกลิ้ง
กองอ้วกญ้วกกองรวมกัน ในที่นี้พรรณนาภาพตัวละครล้มกองไม่เป็นท่า
มุ่นอั๊บญับพังไม่มีชิ้นดี
หมูบคานหมอบคลาน

ลูบีนา

โสกเลิ้ก                   หลุมลึก ใช้กับถนน, พื้นดิน
เป็นตาหลูโตนน่าสงสาร, น่าอดสูใจ
พอปานว่าสิสวบหญ้ำอย่างกับว่าจะเขมือบเคี้ยว
ฝาแอ้มเฮือนซานผนังบ้านที่ทำด้วยไม้ต่อเป็นแผ่นๆ
อยู่ไปกะสิลึ้งนี้ดอกอยู่ไปเดี๋ยวก็ชินกับอันนี้เอง
ข่วงแปนเปล่าลานว่างเปล่า
บ่อนอยู่บ่อนนอนที่หลับที่นอน
ข้อยคานก่อมเก๊าะก่อมก้อยข้าย่องเบา
เวลามันญาวเญิ้นแฮงเวลามันช่างยาวนาน
แม่ญิงค้างโคกผู้หญิงขึ้นคาน

คืนที่มันถืกถิ้มไว้ผู้เดียว

อยู่อ้อมแอ้มอยู่แถวๆนี้ไม่ไกลจากนี้
ตอดเงาง็อกๆพยักหน้าเป็นจังหวะ, อาการสัปหงก
เซามีแฮงพักผ่อนให้หายเหนื่อย
นอนกิ้งโข้โหล้นอนกลิ้งตัวไปมา
ฝูงขี้ไก่เดือนหม้นอยู่ในท้องฝูงไส้เดือนชอนไชอยู่ในท้อง

หน้าด่านไปเหนือ

จั่งเขาว่าเซี้ยแซงแหนงหน่อของเจ้าทังเหมิดอย่างที่เขาเรียกว่าเชื้อแถวของเจ้าทั้งหมด
ปึ๋กโง่
เงินคำเบิ๊ดเกี้ยงเงินทองหมดเกลี้ยง
ป๋าถิ้มปล่อยทิ้ง, ไม่แยแส
เจ้าหมานเจ้าดวงดี
โตอ่อนแอ้แล้ร่างกายหมดแรง ไม่มีเรี่ยวแรง
ลังเที่ยบางครั้ง

จื่อได้บ่มึง

ส้าง
หลุม, โพรง, บ่อน้ำขุดเจาะดินลึกเพื่อกักเก็บน้ำไว้ใช้
เสียงหัวขวญเสียงหัวเราะ
ฮ้างพัง, รกร้าง

หมามันเห่า เจ้าบ่ได้ญิน

บ่เห็นฮุ่งมองเห็นไม่ชัดเจน
หญับไปแป๋กำแพงขยับไปติดกำแพง
สองตีนลูกปักเข้าส้วงเพิ่นคือติดเดือยสองเท้าลูกปักเข้าสีข้างเขาเหมือนติดเดือย (เดือยที่ใช้กระตุ้นม้า)

วันแผ่นดินปี้น

ปีกายปีที่ผ่านมา
ก๋าเกียมตระเตรียม
โสเหล้พูดคุยสัพเพเหระ
ซี้นกวงเนื้อกวาง
ขี้ถี่แฮงขี้เหนียวมาก, งกมาก

หน่อแนวของ มาตีลเด อาร์กังเฆล

ลุนมาข้อยจั่งฮู้ข้าถึงมารู้ทีหลัง
คันสิเว้าแปนๆพูดให้หมดทุกอย่าง
ตาเว็นค้ายค่ำใกล้ค่ำ

อนาเกลตโต โมรอนเนส

เหื่อแตกเหื่อแตนเหงื่อแตกเป็นสาย
แจเล้าไก่มุมใดมุมหนึ่งในเล้าไก่
ซ่อล่ออยากรู้อยากเห็น
หน้าหญาบหน้ามึนหน้าด้านหน้าทน
เกือไก่ให้อาหารไก่
หนหวยรำคาญ
ปากสำมะแจ๋พูดมากพูดไปเรื่อย พูดไม่รู้จักจบ
กอดแน่นอิ้งติ้งกอดรัดแน่นจนไม่สามารถขยับได้
สาวส่ำน้อยเด็กผู้หญิงวัยรุ่น

 

กลับสู่หน้าหลักของ ท่งกุลาลุกไหม้ ฉบับคู่หู

บรรณาธิการและเจ้าของสำนักพิมพ์อ่าน