เจ้าบ้าน

พ่อหนุ่มคนนั้น เขาประกาศตัวเป็นคนที่จะลงเล่นการเมืองเพื่อต่อต้านหรือคานอำนาจสกัดไม่ให้เผด็จการครองอำนาจ เขาว่าเขาจะนำพาประเทศชาติไปสู่อนาคตใหม่…” / “จริงหรือคะ ส่วนตัวคุณคิดว่าสิ่งที่พ่อหนุ่มคนนี้กล่าวอ้างประกาศอวดนั้นเป็นความจริงได้สักมากน้อยเพียงใด…” ฉันถามแทรกขณะที่เลื่อนจานผลไม้แกะเปลือกเรียบร้อยไปตรงหน้าเขา / “เพ้อฝัน คำโฆษณาชวนเชื่อ…” เขาตอบพร้อม ๆ กับถอดแว่นสายตาหนาเตอะออก หยิบชายเสื้อเชิ้ตขึ้นเช็ดคราบสกปรกและเหงื่อไคล “วิถีทางที่จะเอาชนะกับเผด็จการใช้คำพูดไม่ได้มันต้องต่อสู้ด้วยอาวุธปืน”

เรื่องมันเป็นแบบนี้ไปแล้ว ถ้าการปฏิวัติที่ห่ามหมายถึงการปฏิวัติที่ไม่ได้รับการสนับสนุนจากประชาชน และการปฏิวัติแบบนั้นย่อมไม่มีวันสำเร็จ เช่นนั้นแล้ว การปฏิวัติในสองครั้งหลังสุด เมื่อเดือนกันยายน 2549 และเดือนพฤษภาคม 2557 ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากประชาชนส่วนหนึ่งก็น่าจะเรียกได้ว่าเป็นการปฏิวัติที่สุกงอมได้ เพราะประชาชนต่างออกมาร่วมเดินขบวนต่อต้านรัฐบาลนายทุนปีศาจกันอย่างอุ่นหนาฝา “คลั่ง”

ในการพิจารณาให้รางวัลในครั้งนี้ แม้คณะกรรมการจะยืนยันว่าความถูกต้องแม่นยำในการเข้าใจตัวบทที่วิจารณ์นั้นเป็นฐานของงานวิจารณ์ แต่ความถูกต้องแม่นยำดังกล่าวก็มิใช่ประเด็นชี้ขาดการตัดสินแต่ถ่ายเดียว เพราะเราเห็นว่าความสมเหตุสมผล ความหนักแน่น ความแจ่มชัด และความสดใหม่ของข้อเสนอที่ปรากฏในบทวิจารณ์ที่ผ่านการพิจารณาทั้ง 3 เรื่องนี้ มีน้ำหนักเพียงพอและอยู่ในระดับที่ชวนให้ครุ่นคิดและร่วมถกเถียงด้วยได้อย่างน่าชื่นชม

“ແສນລ້ານນີ້ມືລາວ          ອັນຫ້າວຫານບໍ່ຫັນເຫ
ຊູໄວ້ບໍ່ໄດ້ເຊ            ສະຫຍາມລັດຈຶ່ງເຮືອງຮອງ”
ການກ່າວອ້າງຂ້າງເທິງນັບວ່າເປັນການສ້າງຕັ້ງກອບທັດສະນະໃໝ່ຂອງຄວາມເປັນ “ລັດອີສານ” ໝາຍເຖີງ ການສ້າງໃຫ້ຖານະຂອງຂົງເຂດອີສານມີອຳນາຈເໜືອກວ່າລັດຖະບານກາງ. ອ້າງອີງໄດ້ຈາກຕົວບົດທີ່ໄດ້ກ່າວໄປແລ້ວ ແລະຍັງອ້າງອີງໄດ້ຈາກຊື່ຂອງຊຸດອີສານໂດຍສະເພາະຄຳວ່າ “ອີສານ” ໃນທີ່ນີ້ໃຊ້ອັກສອນ ศ ເປັນພະຍັນຊະນະຕົ້ນ ຍ້ອນວ່າເມື່ອຊອກຫາຄວາມໝາຍດ້ວຍວິທີການທາງນິຣຸດຕິສາດຊິພົບວ່າການໃຊ້ ศ ໃນຄຳດັ່ງກ່າວນັ້ນຖືເປັນຄຳພາສາສັງສະກິດ ໝາຍເຖິງ ຊື່ພະສິວະ ເທບປະຈຳທິດຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ. ຄັນຊັ້ນ, ການທີ່ທ່ານອັດສະນີເລືອກໃຊ້ຊື່ໃນລັກສະນະນີ້ຄົງຊິຕ້ອງການສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມເປັນໃຫຍ່ດ້ວຍຄວາມເຊື່ອທາງສາສະໜາ.

หากบทกวีนี้เป็นวรรณกรรมที่มุ่งให้ชาวอีสานลุกขึ้นมาต่อสู้กับความยากลำบาก สามารถตีความได้ว่า นายผีสถาปนาตนเป็นเสมือนวีรบุรุษทางความคิดของชาวอีสานในการปลุกให้ชาวอีสานตื่นจากการวางเฉยต่อความยากลำบาก อย่างไรก็ตาม ผู้วิจารณ์ได้ตระหนักว่า แม้นายผีจะเน้นภาพด้านลบของสภาพแวดล้อมของแผ่นดินอีสานและชี้ให้เห็นความตรอมตรมของชาวอีสานเพียงใดก็ตาม แต่เมื่อมองอีกมุมแล้ว ผู้วิจารณ์ได้เห็นแง่มุมที่งดงามของชาวอีสานที่ถูกซ่อนอยู่ในบทกวีอย่างน่าสนใจ

การที่นายผีบรรยายสภาพพื้นที่อีสานที่มุ่งนำเสนอภาพความแห้งแล้ง ไม่น่าอยู่ ในแง่หนึ่งอาจตอบคำถามต่อประเด็นทางภูมิประเทศ แต่ในอีกแง่นายผีต้องการสร้างภาพเชิงลบเพื่อที่จะนำไปสู่การพูดถึงผู้กระทำต่ออีสาน อีสานไม่ได้ร้อนเพราะลมแล้ง แต่ร้อนเพราะคนอื่นมาทำให้ร้อน ซึ่งประกอบไปด้วยผู้แทน สยามรัฐ และเขา ทั้งหมดเป็นบุคคลภายนอก พวกเขาไม่ใช่คนอีสาน แต่มากดขี่ข่มเหง ดูถูกดูแคลนคนภูมิภาคนี้

ทางโครงการฯ ขอขอบคุณทุกท่านที่ส่งผลงานมาร่วมในการประกวดรายการแรกนี้ สำหรับผู้ที่ไม่ผ่านการคัดเลือก ทางเราจะส่งหนังสือในโครงการ “อ่านนายผี” ไปให้เป็นจำนวน 2 เล่ม เพื่อแทนคำขอบคุณและเพื่อเป็นกำลังใจแก่การฝึกฝนวิทยายุทธต่อไป หรืออย่างที่อัศนี พลจันทร เคยว่าไว้ในโอกาสที่เขามีส่วนจัดการประกวดข้อเขียนที่ ปิยมิตรวันจันทร์ เมื่อราวหกสิบปีที่แล้วว่า
“จริงอยู่ข้อแนะนำของเรานี้[หรือคำตัดสินของกรรมการในที่นี้]อาจคร่ำครึและผิดพลาดไปบ้างก็เป็นได้ แต่นอกจากน้ำใจที่หวังดีโดยบริสุทธิ์แล้วยังจะมีอะไรอีกเล่าสำหรับมิตรสหายในยามยากเกินกว่าการกระทำที่เป็นจริง ขอให้ข้อเขียนเรื่องนี้เป็นเสมือนของกำนัลอันเล็กน้อยที่เราขอน้อมมอบให้แก่มิตรหน้าใหม่ของเราในวงการประพันธ์นั้นเถิด”

“แม่เขาก็เป็นห่วงเธอน่ะ ตอนนี้เธอเป็นนักเรียนทุนรัฐบาลแล้วนะ ต่อไปถ้าเธอทำงานแล้วมีคนมาขุดเฟสเธอ มันก็มีความเสี่ยงสูงเหมือนกัน” หญิงสาวเข้ามาโอบไหล่เด็กสาว “ชีวิตมันมีอะไรมากกว่าเรื่องการเมืองอีกเยอะ”

มีปัญหาที่น่าขันเกิดขึ้นเมื่อเร็วๆ นี้ในวงสนทนาของผู้เฒ่าที่เชื่อว่าตนเองมีเกียรติรักชาติบ้านเมืองและเชื่อถือได้ บทสนทนามีเนื้อหาไปในแนวทางที่ว่า “ฝากให้ทุกๆ คนเตือนลูกเตือนหลานที่มีสิทธิเลือกตั้งอย่าให้ถูกเขาหลอกได้ บอกด้วยว่าควรเลือกใคร ควรเลือกพรรคไหน ถ้าอยากให้บ้านเมืองสงบรู้นะว่าต้องจบที่ใคร”

พวกเด็กเกลียดพวกผู้ใหญ่เข้าเส้นแต่ก็ยังตัดไม่ขาดอย่างสิ้นเชิงกับพวกผู้ใหญ่ เหมือนที่เกลียดภาษาของผู้ใหญ่ แต่ก็ยังต้องอยู่ในโครงสร้างของภาษานั้น ส่วนพวกผู้ใหญ่เองก็อยากสั่งสอนเด็กจนใจจะขาด แต่ก็ทำได้ไม่สุดทางเพราะปลายทางมีแต่ความดันที่จะสูงขึ้น และถ้าความดันขึ้นแล้วก็คงต้องพึ่งกำลังจากพวกเด็กที่ต่ำช้าพวกนี้